Βαθύ

Το Ξενοδοχείο Μέντωρ βρίσκεται στο Βαθύ. Το Βαθύ είναι πρωτεύουσα του νησιού από το 1500 μ.Χ. Ταυτίζεται με το ομηρικό λιμάνι του Φόρκυνος. Είναι κτισμένο αμφιθεατρικά, με στενή είσοδο πλάτους 300μ. και με μήκος 930μ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001, οι κάτοικοί του ανέρχονται σε 1826.

Ολόκληρος ο οικισμός της πόλης αποτελεί αξιοθέατο, καθώς διατηρεί τον παλιό επτανησιακό ρυθμό, ενώ έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός με νόμο, από το 1978. Στην είσοδο του λιμανιού, στην θέση Λούτσα, δεσπόζει μικρό οχύρωμα με δύο κανόνια, το οποίο χτίστηκε το 1807 κατά την διάρκεια της δεύτερης Γαλλικής κατοχής των Ιονίων Νήσων. Στο Βαθύ βρίσκεται η καρδιά της ζωής του νησιού. Εδώ στεγάζονται οι τράπεζες, το γυμνάσιο και λύκειο του νησιού, καθώς και οι περισσότερες από τις υπόλοιπες επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Στο Βαθύ βρίσκονται επίσης το αρχαιολογικό και το λαογραφικό μουσείο και το μορφωτικό κέντρο Ιθάκης, το οποίο διαθέτει αξιόλογη βιβλιοθήκη με 10.000 τόμους διαφόρων βιβλίων, 195 εξ αυτών παλαιά και σπάνια. Το Βαθύ συνδέεται με λεωφορείο με τα υπόλοιπα χωριά του νησιού. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες το λιμάνι αποτελεί σταθερό πέρασμα για μικρά και μεγάλα ιδιωτικά σκάφη, καθώς, εκτός από τη φυσική και αρχιτεκτονική του ομορφιά, προσφέρει και καταφύγιο από τους καλοκαιρινούς αέρηδες.

Λαζαρέτο
Μέσα στο λιμάνι του Βαθέως βρίσκεται και το νησάκι ‘Λαζαρέτο’, με το εκκλησάκι του Σωτήρος. Το νησάκι αυτό λειτουργούσε στο παρελθόν ως φυλακή και λοιμοκαθαρτήριο. Όταν η λειτουργία του εγκαταλείφτηκε το κτίσμα ερήμωσε σταδιακά. Γκρεμίστηκε ολοσχερώς από τους σεισμούς του 1953. Επί δημαρχίας Νικόλαου Κολυβά διαμορφώθηκε όπως είναι μέχρι σήμερα. Το Λαζαρέτο, εκτός από χαρακτηριστικό αξιοθέατο του λιμανιού, αποτελεί και μια από τις αγαπημένες επιλογές μελλόνυμφων, όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό. Το καλοκαίρι, στο εκκλησάκι του γίνονται γάμοι και βαπτίσεις σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο, διάσημοι πια για τη γραφικότητα και τη μοναδική τους ατμόσφαιρα. Ταυτόχρονα, οι εκδηλώσεις αυτές προσφέρουν εορταστικό χαρακτήρα και σε ολόκληρο το λιμάνι με τις καμπάνες, τα καραβάκια που πηγαινοέρχονται στολισμένα και τη ζωηρή τους ατμόσφαιρα.

Περαχώρι
3 χλμ και 300 μ. ψηλότερα από το Βαθύ, στην πλαγιά του Πεταλαίϊκου βουνού βρίσκεται ο οικισμός του Περαχωρίου, με τη μοναδική θέα. Προβάλλοντας την εργατικότητά τους οι Περαχωρίτες διεκδικούν το προνόμιο της καλύτερης εκμετάλλευσης της γης και της απόδοσης απ΄αυτήν των καλύτερων αγαθών. Κρασί, μέλι, σταφύλια, λάδι, αλλά και γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες και λικέρ, αποτελούν τη μικρή αλλά εξαιρετικής ποιότητας παραγωγή αυτού του πλούσιου χωριού. Στο Περαχώρι λειτουργεί Αγροτοτουριστικός Συνεταιρισμός με έντονη δραστηριότητα.
Ψηλότερα από τον σημερινό οικισμό, στα ερείπια της Παλαιοχώρας, βρίσκονται μεσαιωνικά ερείπια και περίπου 10 εκκλησίες, σε μερικές από τις οποίες διασώζονται θαυμάσιες βυζαντινές τοιχογραφίες, που αναδεικνύουν την ζωή εκείνης της εποχής και επιτρέπουν αναδρομές στο παρελθόν. Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες επισκευής και διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου των Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου , Αγ. Ιωάννη και Αγ. Νικολάου. Οι ναοί της Κοιμήσεως Θεοτόκου και των Εισοδίων της Θεοτόκου έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία.

Σε απόσταση 3 χλμ νοτιοδυτικά από τον οικισμό του Περαχωρίου και σε υψόμετρο 500 μ. υπάρχει το ερειπωμένο σήμερα μοναστήρι των Ταξιαρχών στη θέση Βουνί, που ιδρύθηκε το 1645. Η διαδρομή σε αυτό το δύσκολο και τραχύ τόπο είναι μια ξεχωριστή εμπειρία και το θέαμα που προσφέρεται είναι η άξια ανταμοιβή του κόπου του εξερευνητή. Στο οροπέδιο του Μαραθιά, βρίσκεται η Αρέθουσα Κρήνη, που αναφέρει ο Όμηρος, καθώς και τα αρχαία ερείπια, που πιστεύεται ότι ανήκουν στα χοιροστάσια του Εύμαιου, βοσκού του Οδυσσέα.

Κιόνι


Βρίσκεται σε απόσταση 23 χλμ από το Βαθύ και αποτελεί έναν από τους πιο όμορφους παραδοσιακούς οικισμούς στο Ιόνιο. Κτισμένος αμφιθεατρικά και χωμένος στο πράσινο, διατηρεί τη γνησιότητα της αρχιτεκτονικής περασμένων αιώνων και προβάλει μια γραφικότητα μεγαλοπρεπή. Χτίστηκε τον 16 αιώνα από τους κατοίκους των γύρω ορεινών περιοχών, οι οποίοι είχαν ανάγκη πρόσβασης στην θάλασσα.

Από την τοποθεσία ‘Ράχη’ υπάρχει δρόμος που οδηγεί στην γραφική παραλία του Μαυρωνά και μικρά μονοπάτια που οδηγούν στην παραλία Πλακούτσες. Στην περιοχή Μαυρωνά λειτουργούσε μέχρι τα τέλη του προπερασμένου αιώνα το μοναστήρι του Αϊ Νικόλα, το οποίο καταστράφηκε από τους σεισμούς. Διασώθηκε μόνο η εκκλησία της μονής, στο ιερό της οποίας σώζεται αρχαίο κιονόκρανο. Στην ίδια περιοχή, στα μέσα του 17ου αιώνα έγινε σκληρή μάχη μεταξύ των κατοίκων και πειρατών, που κατέληξε σε νίκη των ντόπιων. Κοντά στον Μαυρωνά είχαν λειτουργήσει, επί Αγγλοκρατίας, φυλακές. Στην κορυφή της Ράχης βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας, με εξαιρετικού ενδιαφέροντος τέμπλο. Στην περιοχή ‘Λότζα’ εικάζεται ότι υπάρχουν ερείπια του σπιτιού του Καραϊσκάκη, πριν την επανάσταση του 1821. Στην τοποθεσία ‘Ψηγάδι’, στην είσοδο του κόλπου του Κιονιού, δεσπόζουν τρεις μισό-ερειπωμένοι μύλοι οι οποίοι λειτουργούσαν μέχρι τον 1o Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Κιόνι έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος οικισμός.

Φρίκες


Σε απόσταση 18 χλμ. από το Βαθύ συναντάμε τον γραφικό οικισμό των Φρικών, με πρόσβαση από τον Πλατρειθιά και τον Σταυρό. Σύμφωνα με τους ερευνητές εκεί τοποθετείται το ομηρικό λιμάνι του Ρείθρου. Το χωριό υπάρχει από τον 16ο αιώνα. Δημιουργήθηκε από τους κατοίκους των γύρω ορεινών περιοχών, που είχαν ανάγκη πρόσβασης στη θάλασσα για την εξυπηρέτηση του εμπορίου και της αλιείας. Οι Φρίκες συνδέονται και με τη νεώτερη ιστορία του νησιού στο τέλος του Β. Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1944, ντόπιοι αντάρτες κατέλαβαν το Γερμανικό πολεμικό πλοίο 'Αντουανέτα', που ήταν αραγμένο στο μικρό λιμανάκι και αιχμαλώτισαν το πλήρωμά του. Χαρακτηριστικό αξιοθέατο στις Φρίκες αποτελούν οι δύο καλοδιατηρημένοι ανεμόμυλοι στις δύο πλευρές του λιμανιού, που φωτίζονται το καλοκαίρι. Το χωριό συνδέεται ακτοπλοϊκά με την Κεφαλονιά και τη Λευκάδα, ενώ κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου φιλοξενεί θαλαμηγούς και πολλά ιστιοφόρα και μικρότερα σκάφη. Η ακτογραμμή της περιοχής είναι γεμάτη από μικρές πανέμορφες παραλίες, μερικές ίσως από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού. Ανάμεσα στις Φρίκες και το Κιόνι βρίσκονται κάποιες από αυτές, στις οποίες η πρόσβαση είναι εύκολη με το αυτοκίνητο. Στις υπόλοιπες φθάνει κανείς εύκολα -μια και οι αποστάσεις είναι μικρές- με βάρκα που μπορεί να νοικιάσει από το λιμάνι των Φρικών.

Ανωγή
Στο βουνό Νήριτο, σε υψόμετρο 550 μ. και σε απόσταση 15 χλμ από το Βαθύ, βρίσκεται το ψηλότερο χωριό του νησιού. Έως το 1912 η Ανωγή ήταν πρωτεύουσα του Δήμου Νηριτίων, στον οποίο ανήκε και το Κιόνι. Εδώ το τοπίο είναι άγριο και βραχώδες, ενώ συχνά το χειμώνα το χωριό χάνεται μέσα στα σύννεφα και την ομίχλη, δημιουργώντας ένα ονειρικό σκηνικό. Λίγο έξω από το χωριό βρίσκονται σκορπισμένοι τεράστιοι ογκόλιθοι 'μενίρ', που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη με το μέγεθος και την επιβλητικότητά τους. Με έντονα στοιχεία της ενετοκρατικής περιόδου στην αρχιτεκτονική της και με ελάχιστους σήμερα κατοίκους, η Ανωγή παρατάσσει σήμερα τα όμορφα κτίσματά της για να πιστοποιήσει ότι κάποτε υπήρξε ζωντανό χωριό. Εδώ βρίσκεται και η βυζαντινού ρυθμού εκκλησία της Παναγίας, κτισμένη τον 12ο αιώνα, η οποία σήμερα είναι διατηρητέο μνημείο, με θαυμάσιες αγιογραφίες. Πανέμορφο έργο και το καμπαναριό της, που στέκει στον προαύλιο χώρο από το 1682. Ψηλότερα από τον σημερινό οικισμό υπάρχουν ακόμα υπολείμματα του παλαιού οικισμού, με πυκνή δόμηση και αμυντική αρχιτεκτονική διάταξη.

Εξωγή


Ένας από τους παλαιότερους οικισμούς του νησιού. Βρίσκεται σε απόσταση 21 χλμ από το Βαθύ, σε υψόμετρο 350 μ. στο βουνό Νήϊον. Υπήρξε από τους κυριότερους οικισμούς του νησιού, από το Μεσαίωνα και τους πρώτους Ενετικούς Χρόνους, λόγω του ότι παρείχε καλή ορατότητα στο βόρειο τμήμα του νησιού και ασφάλεια από τις πειρατικές επιδρομές. Στις αρχές του 19ου αιώνα οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν προς τους οικισμούς του Σταυρού και του Πλατρειθιά, με αποτέλεσμα την δραματική μείωσή του πληθυσμού. Μέχρι το 1912 ανήκε στον Δήμο Πολυκτορίου.
Το χωριό είναι γραφικό με όμορφα παλαιά και νέα κτίσματα και εντυπωσιακή θέα προς την Ανατολή, από όπου φαίνονται ο Πλατρειθιάς, οι Φρίκες και στο βάθος οι ακτές της Στερεάς Ελλάδας και τα νησιά Λευκάδα, Μεγανήσι, Κάλαμος, Αρκούδι, και Άτοκος. Νοτιοανατολικά της Εξωγής βρίσκεται η Μελάνυθρος πηγή, περιοχή και τοποθεσία που αναφέρεται στις ομηρικές γραφές και η οποία πήρε το όνομά της από το μελανό χρώμα του νερού της. Λίγα μέτρα βόρεια από την Μελάνυθρο πηγή βρίσκεται η αρχαιολογική περιοχή του Αγ. Αθανασίου. Την περιοχή αυτή πολλοί μελετητές της Οδύσσειας ταυτίζουν με το ανάκτορο του Οδυσσέα. Σήμερα εκεί πραγματοποιεί ανασκαφές το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Σε απόσταση δύο χιλιομέτρων περίπου νοτιοδυτικά από τον οικισμό, ψηλότερα στο βουνό, είναι κτισμένο το παλιό μοναστήρι της Παναγίας στα Περναράκια, το οποίο λειτουργούσε μέχρι τον 1o Παγκόσμιο Πόλεμο. Εορτάζει την τρίτη ημέρα του Πάσχα. Η θέα από την τοποθεσία αυτή είναι μοναδική. Στον περίβολο του μοναστηριού υπάρχει ο τάφος του εθνομάρτυρα Ιακώβου Μαυροκέφαλου, γνωστού ως Παπά-Γιάννη, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές στις 13 Ιουλίου 1944 στη Βόνιτσα της Αιτ/νίας. Ήταν ο τελευταίος ανακαινιστής της Μονής και ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ρόμβου Αιτωλοακαρνανίας, στην οποία μόνασε από το 1919 μέχρι το τέλος του. Διακαής –και ανεκπλήρωτος- πόθος του ήταν να αποσυρθεί στα Περναράκια μέχρι το τέλος της ζωής του.

Σταυρός
Το κεφαλοχώρι της βόρειας Ιθάκης. Βρίσκεται σε απόσταση 17 χιλ. από το Βαθύ και αποτελεί εμπορικό κέντρο της περιοχής, παρουσιάζοντας δραστηριότητα δυσανάλογη με το μέγεθός του. Δημιουργήθηκε τον 16ο αιώνα, κατά την μετακίνηση των κατοίκων των ορεινών χωριών Ανωγής και Εξωγής. Καθώς είναι σταυροδρόμι των κατοίκων της περιοχής και κόμβος κατά την κίνηση από και προς το Βαθύ, με άμεση πρόσβαση στα λιμάνια Φρικών και Πόλης, εξελίχθηκε αμέσως σε μεγάλο εμπορικό κέντρο της περιοχής. Στο βορινό τμήμα του χωριού, στο λόφο Πηλικάτα, όπου σύμφωνα με μία εκδοχή τοποθετείται το άστυ του Οδυσσέα -σημείο με θέα σε τρεις θάλασσες, οι κατά καιρούς ανασκαφές ανέδειξαν ίχνη οικισμού της Νεολιθικής και Κορινθιακής περιόδου. Στην περιοχή αυτή υπάρχει Μουσείο, με αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα. Επίνειο του Σταυρού είναι ο όρμος της Πόλης, σε απόσταση 1,5 χλμ από την Πλατεία, με το γραφικό αγκυροβόλιο των ψαροκάικων και τον αρχαίο οικισμό, καταποντισμένο και χαμένο στα νερά του.

Λεύκη, Κάβος
Χτισμένη πάνω στον κεντρικό οδικό άξονα του νησιού, σε υψόμετρο 160 μ. περίπου και σε απόσταση 13 χλμ. από το Βαθύ, στη δυτική πλευρά του Νήριτου, η Λεύκη είναι το πρώτο χωριό που συναντάει κανείς στη διαδρομή προς τη Βόρεια πλευρά του νησιού. Η θέση του οικισμού δείχνει ότι αυτοί που την επέλεξαν ήθελαν και μπορούσαν από εκεί να ελέγχουν την κίνηση στο θαλάσσιο δίαυλο μεταξύ Ιθάκης και Κεφαλονιάς. Πρόκειται για μικρό ήσυχο χωριό, χωρίς εμπορική ζωή, καθώς οι κάτοικοί του εξυπηρετούνται εύκολα από τον κοντινό Σταυρό. Γνωστή και ως «μπαλκόνι της Ιθάκης», η Λεύκη προσφέρει μοναδική θέα στη θάλασσα και το απέναντι νησί της Κεφαλονιάς, ενώ αποτελεί το ιδανικότερο σημείο για να απολαύσει κανείς το ηλιοβασίλεμα. Δρόμος από τη Λεύκη οδηγεί στην καταπράσινη περιοχή Κάβος. Όλη η περιοχή του Κάβου εντυπωσιάζει τον επισκέπτη με το άγριο φυσικό της τοπίο και τη μοναδική της θέα. Από την Πόλη υπάρχει μονοπάτι που οδηγεί στο εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου, στον Κάβο, το οποίο εορτάζει κάθε χρόνο.

Πλατρειθιάς

Δύο χιλιόμετρα βορειότερα του Σταυρού, στο πιο εύφορο κομμάτι του νησιού βρίσκεται το Δ.Δ. του Πλατρειθιά, που συγκροτείται από τους οικισμούς Κολλιερή, Αγίοι Σαράντα, Πλατρειθιάς, Λαχός και Φρίκες. Εδώ, οι ευνοϊκές συνθήκες για την καλλιέργεια της γης, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για ευρεία εδαφική ανάπτυξη των οικισμών, γι’ αυτό και η περιοχή είναι η πιο αραιοκατοικημένη στο νησί, με πλούσια βλάστηση, καλλιέργειες και με το προνόμιο της σημαντικότερης πηγής νερού, από την περιοχή του Καλάμου.
Στον Πλατρειθιά διασώζονται παραδοσιακά κτίρια με νεοκλασικά και ενετικά στοιχεία, ενώ στην περιοχή Μελάνυθρος γίνονται ανασκαφές, με ενδιαφέροντα ευρήματα μέχρι σήμερα.

Οικισμοί

 
Αετός

Μικρός οικισμός με λίγα σπίτια κατά μήκος της παραλίας στο πιο στενό σημείο του νησιού, που ενώνει τη Νότια με τη Βόρεια Ιθάκη. Απέχει περίπου 4 χλμ από το Βαθύ. Το βουνό του Αετού έχει ύψος 380 μ. και φιλοξενεί τα 'Κυκλώπεια Τείχη'. Ο Αετός οφείλει το όνομά του στο σχήμα που κάνει το βουνό με τις δύο παραλίες –Αετού και Πίσω Αετού- που μοιάζουν με αετό που έχει μισάνοιχτες τις φτερούγες του.

Πίσω Αετός
Έτσι ονομάζεται η ευρύτερη περιοχή που εκτείνεται ΝΔ από τον Αετό, καθώς και ο κόλπος με την παραλία και το λιμάνι του Πίσω Αετού που εξυπηρετεί τη συγκοινωνία με την κοντινή Κεφαλονιά, την Λευκάδα και τον Αστακό. Οικισμός με λίγα σπίτια, ψαρόβαρκες και μεγάλη παραλία μπροστά από ελαιώνα.

Άγιος Ιωάννης
Δρόμος από τη μέση περίπου του χωριού της Λεύκης, στο δρόμο προς το Σταυρό, οδηγεί στον μικρό οικισμό Άγιος Ιωάννης, με λίγα σπίτια, κτισμένα πάνω από την  εξαιρετική παραλία του Άσπρου Γιαλού. Μονοπάτια ιδανικά για περιπατητές οδηγούν εδώ σε μικρές απόμακρες αμμουδιές, όπου μπορεί κανείς να απολαύσει ανενόχλητος την ηρεμία και τη θάλασσα. Στον οικισμό αυτό, δίπλα στην εκκλησία του Άι Γιάννη, υπάρχει μια ελιά με 18 περίπου μέτρα περίμετρο ρίζας, που οι ντόπιοι τη λένε ‘Ελιά του Λαέρτη’.

Μάρμακας
Ο οικισμός Μάρμακα (Λάκος και Ρομποτή), στην κοινότητα Πλατρειθιά, με 22 άτομα κατά την απογραφή του 1951, έχει σήμερα ελάχιστους μόνιμους κατοίκους. Λόγω της ομορφιάς της περιοχής αποτελεί πόλο έλξης για τουρίστες από την Ελλάδα και το Εξωτερικό. Στον κόλπο της Ρομποτής υπάρχει ένα μικρό νησάκι με το εκκλησάκι του Αϊ Νικόλα, που γιορτάζει στις 10 Μαΐου. Τα χρόνια της ακμής του οικισμού γινόταν πανηγύρι, με λειτουργία και συμμετοχή κόσμου από τα γύρω χωριά, που με καΐκια από τις Φρίκες και το Κιόνι έρχονταν στο νησάκι. Μετά τη λειτουργία ακολουθούσε διασκέδαση στη Ρομποτή.  Το εκκλησάκι αυτό καταστράφηκε από τους σεισμούς του 1953 και ξανακτίστηκε από το Σύλλογο Φρικών 'Ο ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ' το 1992, ο οποίος και αναβίωσε το έθιμο αυτό. Έτσι, κάθε χρόνο, στις 10 Αυγούστου γίνεται εκκλησιασμός στον Αϊ Νικόλα, προς τιμή των ναυτικών και των ξενιτεμένων. Με τη φροντίδα του Συλλόγου έχουν γίνει έργα στο νησάκι, όπως πέτρινα σκαλοπάτια για να διευκολύνονται οι προσκυνητές, έχει γίνει διαμόρφωση του προαυλίου κι έχουν φυτευτεί πεύκα και ευκάλυπτοι.